Pieśni Kolędnicze

Składanka Pieśni Kolędniczych. Kolędowanie to obrzęd ludowy praktykowany przede wszystkim w kulturach rolniczych i pasterskich przez Słowian i Rumunów, polegający na tym, że grupy kolędników odwiedzały poszczególne gospodarstwa z życzeniami pomyślności w Nowym Roku za co otrzymywały od gospodarzy dary w postaci jedzenia lub drobnych datków pieniężnych. Terminem kolęda określano dawniej zarówno sam obrzęd (Chodzenie po kolędzie), jaki i podarunki składane kolędnikom, a także śpiewane przez nich specjalne pieśni życzące pomyślności w Nowym Roku.

Należy rozróżnić kolędy od pieśni kolędniczych. Kolędy to pieśni bożonarodzeniowe oparte na ewangelicznym przekazie o narodzeniu Jezusa, w ludowej tradycji przekazywane w naiwnej poetyce apokryfu, łączącej realizm z cudownością zdarzeń; natomiast pieśni kolędnicze przynoszą poetyckie formuły życzeń dla gospodarzy i jego domowników, zwłaszcza panienek i chłopców, i są wykonywane w ramach obrzędu kolędowania, czyli „chodzenia po kolędzie“. Stary słowiański obrzęd kolędowania już dawno połączył w ludowej kulturze dwie funkcje, kultową i społeczną, po pierwsze funkcję głoszenia dobrej nowiny o nadejściu — wraz z narodzeniem Jezusa — nowego ładu moralnego, świata lepszego, bardziej „ludzkiego” (“Weselcie się ludzie, już wam dobrze będzie”), a po drugie — funkcję bratania się ludzi, nawiązywania kontaktów, zwłaszcza kontaktów między chłopcami i dziewczętami, często z jawną intencją matrymonialną. Kolędowanie przyjęło wtórnie funkcję zalotów. Nie bez powodu najpopularniejszym typem pieśni kolędniczych w Lubelskiem są kolędy dla panienek.

Ważne aby pamiętać o tych tradycjach, aby ocalić od zapomnienia rzadki w skali całej Polski, a nawet całej Europy, a niezwykle cenny repertuar muzyczno-pieśniowy pieśni kolędniczych.

Polskie Pieśni Kolędnicze

Obecnie na terenach wschodniej Polski spotykane jest kolędowanie z gwiazdą wykonaną z kolorowego papieru, podświetloną od środka, przymocowaną ruchomo do drzewca. Trzymający ją kolędnik nazywany był gwiazdorem lub gwiaździchem. W wielu regionach Polski pojawiały się tzw. Herody, czyli grupy odgrywające biblijną opowieść o przyjściu na świat Jezusa, w którą wplatano zabawne wątki ludowe. Charakterystycznymi postaciami w grupach kolędniczych byli także: pasterze, trzej królowie, dziad, baba (za postacie kobiece przebierali się również chłopcy), Żyd, śmierć, diabeł, Cygan, żołnierz, policjant, kominiarze, muzykanci.

Tak wyglądy gwiazdy kolędnicze:

Religijne pieśni bożonarodzeniowe do XIX wieku nazywano kantyczkami, współcześnie określa się je słowem – pastorałki, w odróżnieniu od kolęd nie posiadającej treści religijnej. Obecnie, gdy podczas świąt pojawiają się w naszych domach kolędnicy, najczęściej śpiewają oni 2-3 powszechnie znane pastorałki, które można usłyszeć w telewizji i najczęściej na tym ich umiejętności się kończą. Nie tak było w przeszłości. Tymoteusz Sadowski, który na terenie Podlasia w wieku XVI zbierał bożonarodzeniowe pieśni, wydał je w tomiku zawierającym około tysiąca kantyczek i kolęd. Świadczy to o wielkim bogactwie i różnorodności repertuaru kolędniczego.

Tradycje kolędnicze na Wschodnim Mazowszu” opowiada Maria Bienias z pow. garwolińskiego

Na pograniczu Podlasia, Lubelszczyzny i Mazowsza mamy bardzo skomplikowaną kulturę ludowa. Z tego powodu, uogólnianie tradycji kolędniczych w tym regionie, jest bardzo ryzykowne. Pani Maria Bienias opowiada, jak kolędowano w Woli Koryckiej.

Tradycja kolędowania w domach sąsiadów dziś zachowała się jedynie w formie szczątkowej. Nie ma już ludzi, którzy pamiętają tamte czasy i układy sceniczne dawnych przedstawień kolędniczych. Znamy je dziś tylko z zapisów pamiętnikarskich i scen odtwarzanych na deskach scenicznych. Przyczynił się do tego czas II wojny, kiedy gromadzenie się po domach byl znacznie utrudnione. Tradycyjna wieś w konfrontacji z nowoczesnością dała się porwać fali wspólczesnosci, zatracając przy tym swój dawny czar i magię.

Czym są zatem te zapomniane kolędy? Najczęściej są to pieśni życzące wszelkiego dobra, urodzaju i powodzenia. Często śpiewano kolędę dla konkretnego członka rodziny: dla gospodarza, któremu życzono obfitych plonów, dla gospodyni – której cechy charakteru i urodę wychwalano pod niebiosa. Jeśli w domu była panna lub kawaler, życzono rychłego i szczęśliwego zamążpójścia lub ożenku w nadchodzącym roku. Śpiewano również dla malutkich dzieci i noworodków życząc aby zdrowo i szybko rosły. Właściwie kolędy powstawały spontanicznie, i każdy mógł zostać obdarowany życzeniami według swoich potrzeb.

Opis za: http://www.folk.pl/, http://www.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl/, http://www.mapakultury.pl/

Pieśni Kolędnicze:

1. Bóg wam zapłać
2. Bóg wam zapłać Panie Gospodarzu
3. Dobry wam dzień, Gospodarzu
4. Eja po kolędzie, po kolędzie
5. Gospodarz wesoły, ochoty pozwoli
6. Hej, hej, kolęda! Dla Panny Ksieni
7. Hej, hej, kolęda! Gospodarzowi i Gospodyni
8. Hej, hej, kolęda! Pannie Ekonomce
9. Hej, hej, kolęda! Pannie Kuchmistrzyni
10. Hej, hej, kolęda! Pannie Piwnicznej
11. Hej, hej, kolęda! Pannie Podskarbini
12. Hej, hej, kolęda! Pannie Szafarce
13. Hej, hej, kolęda! Pannie Zakrystyance
14. Mości gospodarzu, domowy szafarzu
15. Pani Gospoś
16. Panie Gospodarzu
17. Po kolędzie
18. Po kolędzie omnes ad vos
19. Po kolędzie z tą kapelą do Betlejem pójdziemy
20. Przyszliśmy tu po kolędzie
21. Za kolędę dziękujemy
22. Zeszliśmy się bracia